आभासी सराव आणि अभ्यास

आभासी सराव आणि अभ्यासामुळे व्यक्ती तसेच संस्थांना आपत्कालीन परिस्थितीला परिणामकारकपणे तोंड द्यायचे प्रत्यक्ष प्रशिक्षण मिळते. प्रत्यक्ष जीवनात होऊ शकणाऱ्या घटनांचा सराव केल्याने आपत्ती व्यवस्थापन योजनेतील कमकुवत दुवे ओळखता येऊन समन्वय सुधारता येतो त्याचप्रमाणे प्रतिसादाला लागणार वेळ कमी करता येतो आणि प्रत्येकाला आपापल्या जबाबदारीची जाणीव होते. नियमित सरावामुळे आत्मविश्वास वाढतो त्याचप्रमाणे समुदाय प्रत्यक्ष आपत्कालीन परिस्थितीला अधिक परिणामकारकपणे तोंड देण्याइतपत सक्षम होतात. महाराष्ट्र हे सर्वात आपत्तीक्षम राज्य असल्यामुळे जिल्हा व राज्य पातळीवर आपत्ती व्यवस्थापन यंत्रणा संभाव्य संकटांना सामोरे जाण्यास तयार रहाण्यासाठी असे वार्षिक सराव होत असतात.

चक्रीवादळाला तोंड देण्यासाठी आभासी सराव, 2024

परिणामकारक प्रतिसादाकरता भागधारकांना एकत्र आणणे, मूलभूत क्षमतांचा वापर तसेच परिणामकारक प्रतिसादासाठी संसाधने एकत्र करणे ह्या उद्देशाने महाराष्ट्र राज्य आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरण तसेच राष्ट्रीय आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरण ह्यांनी चक्रीवादळाला तोंड देण्यासाठी राज्यस्तरीय आभासी सराव आयोजित केला होता. 1 नोव्हेंबर 2024 रोजी झालेल्या दिशानिश्चिती आणि समन्वय परिषदेत योजना आखण्यात आली आणि त्यानंतर 7 नोव्हेंबर रोजी एका अनौपचारिक चर्चा सत्रात प्रत्यक्ष रचना ना करता सादर योजना व समन्वयाचे मूल्यमापन करण्यात आले. या प्रक्रियेचा समारोप 9 नोव्हेंबर रोजी पूर्ण क्षमतेने करण्यात आलेल्या सराव कवायतीने झाला. ह्यामध्ये राज्य आपत्कालीन व्यवस्थापन प्रणालीच्या कार्यक्षमतेची चाचणी प्रत्यक्ष संसाधने तैनात करून घेण्यात आली.

नांदेड पूर प्रात्यक्षिक सराव 2024

तयारीचा एक भाग म्हणून 27 मे 2024 रोजी नांदेड येथे विष्णुपुरी भागात गोदावरी नदीकाठी पूर प्रात्यक्षिक सराव करण्यात आला. पूर परिस्थितीत प्रतिसादाची चाचणी घेणे, आपत्कालीन प्रक्रिया आणि उपकरणांची तपासणी करणे, तसेच संभाव्य त्रुटी आणि अडचणी जाणून घेणे ह्या उद्देशांनी नांदेड जिल्हा आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरणाने सदर सराव आयोजित केला होता. या सरावात प्रशासन, महसूल विभाग, महापालिका अधिकारी आणि आपदा मित्र स्वयंसेवक सहभागी झाले होते.

पूर प्रतिसादासाठी गडचिरोली जिल्ह्यातील कोटगाल बंधाऱ्यावर बंदिस्त जागेतील (टेबल टॉप) अभ्यास आणि आभासी सराव

गडचिरोली जिल्हा आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरण आणि राष्ट्रीय आपत्ती प्रतिसाद दल, पुणे यांच्या संयुक्त विद्यमाने 4 जानेवारी 2024 रोजी गडचिरोली तालुक्यातील कोटगाल बंधाऱ्यावर बंदिस्त जागेतील (टेबल टॉप) अभ्यास आणि प्रत्यक्ष सरावाचे आयोजन करण्यात आले होते. ह्यामध्ये रस्ते वाहतूक, पोलिस, आरोग्य, सिंचन, सार्वजनिक बांधकाम, नगर परिषद आणि अग्निशमन विभागातील अधिकारी सहभागी झाले. याशिवाय आपदा मित्र आणि स्थानिक नागरिकांनी मोठ्या संख्येने सहभाग घेतला. सहभागी सदस्यांना जलतरणाच्या विविध प्रकारांबरोबरच खोल पाण्यात डुबकी मारण्याचे तंत्र, थेट संपर्क बचाव तंत्र, शोध आणि बचाव यांचे प्रत्यक्ष प्रात्यक्षिकांद्वारे प्रशिक्षण देण्यात आले. बंदिस्त जागेतील (टेबल टॉप) सरावानंतर पूर प्रतिसाद परिस्थितीवर आधारित आभासी सराव करण्यात आला

नौदल दिन कार्यक्रमाच्या पूर्वसंध्येला तारकर्ली (मालवण) येथे आभासी सरावाचे (मॉक ड्रिलचे) आयोजन

4 डिसेंबर 2023 रोजी मालवण तालुक्यातील तारकर्ली येथे माननीय पंतप्रधान आणि इतर मान्यवरांच्या उपस्थितीत नौदल दिन कार्यक्रमाचे आयोजन करण्यात आले होते. सदर कार्यक्रमाच्या अनुषंगाने गर्दीचे नियंत्रण, आपत्तीपूर्व तयारी आणि आपत्कालीन परिस्थिती टाळण्यासाठी 2 डिसेंबर 2023 रोजी सिंधुदुर्ग जिल्हा आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरणाच्या वतीने आपत्ती व्यवस्थापनावर आधारित आभासी सरावाचे आयोजन करण्यात आले. या उपक्रमात आरोग्य, बंदर, वन, महसूल, नागरी संरक्षण विभाग यांसारख्या संबंधित विभागांचे अधिकारी आणि कर्मचारी तसेच आपदा मित्र, जीवरक्षक आणि सर्पमित्र मोठ्या संख्येने सहभागी झाले होते.

जळगाव जिल्हाधिकारी कार्यालयात अग्निसुरक्षा आणि बॉम्बस्फोट प्रतिसादाचा आभासी सराव

ऑगस्ट 2024 रोजी जळगाव जिल्हाधिकारी कार्यालयात अग्निसुरक्षा आणि ध्वम (बॉम्ब) स्फोट प्रतिसादासाठी प्रत्यक्ष सरावाचे आयोजन करण्यात आले. या सरावाचा उद्देश आपत्कालीन परिस्थितीत विविध विभागांतील समन्वय सुधारणे आणि प्रतिसाद क्षमता वाढवणे हा होता. हा सराव जिल्हा आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरण (डीडीएमए), अग्निशमन विभाग, पोलीस आणि आरोग्य सेवा यांच्या सहकार्याने घेण्यात आला. यामध्ये अधिकारी, कर्मचारी आणि आपत्कालीन प्रतिसाद संघटनांचा सक्रिय सहभाग होता. या दरम्यान करण्यात आलेल्या निरीक्षणांचा उपयोग सुरक्षा नियम अधिक मजबूत करण्यासाठी, प्रतिसाद यंत्रणा सुधारण्यासाठी आणि जिल्हाधिकारी कार्यालयाच्या पायाभूत सुविधांमध्ये आवश्यक सुधारणा करण्यासाठी केला जाईल.हा उपक्रमाद्वारे सक्रिय आपत्ती व्यवस्थापन तयारीवर भर देण्यात आला असून सरकारी कार्यालये आपत्कालीन परिस्थितींना सक्षमपणे तोंड देण्यासाठी सज्ज असल्याची खातरजमा केली जाते.

नाशिक जिल्हा आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरणाद्वारे (डीडीएमए) आभासी सराव

9 नोव्हेंबर 2023 रोजी नाशिक जिल्हा आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरण (डीडीएमए) आणि राष्ट्रीय आपत्ती प्रतिसाद दल (राष्ट्रीय आपत्ती प्रतिसाद दल ) यांच्या संयुक्त विद्यमाने सप्तश्रृंगी निवासिनी देवी मंदिर (ता. कळवण) येथे रोपवे सुरक्षेसंदर्भात आभासी सराव आयोजित करण्यात आला होता. ह्या मंदिरात पायी तसेच रोपवेचा वापर करूनही जात येते. अनेक भक्त मंदिरात जाण्यासाठी रोपवेचा वापर करतात, त्यामुळे संभाव्य धोके निर्माण होण्याची शक्यता असते. या मॉक ड्रिलमध्ये आपत्ती प्रतिसादातील त्रुटींचा आढावा घेण्यात आला तसेच मंदिर प्रशासन आणि रोपवे ऑपरेटर यांना आवश्यक सुधारणा करण्यासाठी सूचना देण्यात आल्या.

शिवाजी हायस्कूल आणि ज्युनियर कॉलेज, चामोर्शी (गडचिरोली) येथे आभासी सराव

बालकेंद्रित आपत्ती जोखीम कमी करणे (बालकेंद्रित आपत्ती जोखीम कमी करणे – सीसीडीआरआर) आणि शालेय सुरक्षा यामध्ये मुलांना आपत्तीपूर्व तयारी, प्रतिसाद आणि सुधारणा प्रक्रियेत सक्षम करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. या दृष्टिकोनातून गडचिरोली जिल्हा आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरणाने 2 फेब्रुवारी 2022 रोजी चामोर्शी तालुक्यातील शिवाजी हायस्कूल आणि ज्युनियर कॉलेज येथे प्रत्यक्ष सरावाचे आयोजन केले होते. या सरावामध्ये 500 हून अधिक विद्यार्थ्यांनी उत्स्फूर्त सहभाग घेतला. शिक्षक, शाळेचे कर्मचारी, होमगार्ड, शिक्षण विभागाचे अधिकारी आणि आपत्ती प्रतिसाद यंत्रणांचे प्रतिनिधीदेखील यावेळी उपस्थित होते. या सरावात भूकंप आणि आगीच्या परिस्थितींचे नियोजन करण्यात आले होते. ह्यामध्ये विद्यार्थ्यांनी सक्रिय सहभाग घेतला, प्रतिसाद गट तयार केले आणि मदतकार्य, प्राथमिक उपचार आणि आपत्कालीन मदतीचे प्रात्यक्षिक केले.

छत्रपती संभाजीनगर जिल्ह्यात रासायनिक औद्योगिक आपत्तीचा आभासी सराव

15 जानेवारी 2025 रोजी छत्रपती संभाजीनगर जिल्ह्यात हिंदुस्तान पेट्रोलियम कॉर्पोरेशन लिमिटेड (HPCL) येथे जिल्हास्तरीय बाह्य आभासी सराव आणि त्यानंतर टेबल टॉप सराव आयोजित करण्यात आला. हा आभासी सराव रासायनिक औद्योगिक आपत्तीच्या अनुषंगाने करण्यात आला होता. या दरम्यान आपत्ती व्यवस्थापन आणि आपत्कालीन प्रतिसाद यंत्रणांच्या कार्यक्षमतेची चाचणी घेण्यात आली.