पुढाकार

अद्ययावत आपत्ती प्रतिसाद उपकरणे

आपत्तींचे बदलते स्वरूप आणि तीव्रतेच्या पार्श्वभूमीवर, प्रभावी आणि अद्यायावत प्रतिसाद सामग्री/साधने/यंत्रे आपत्ती प्रतिसादासाठी अत्यंत महत्त्वाची आहेत. ती जीव वाचवण्यासाठी, हानी कमी करण्यासाठी आणि जलद व कार्यक्षम मदत कार्य जसे की बचावकार्य, स्थलांतर, वैद्यकीय सेवा आणि संपर्क सुनिश्चित करण्यासाठी आवश्यक असतात. अशा प्रतिसाद सामग्री/साधनांचे महत्व लक्षात घेऊन, आपत्ती व्यवस्थापन, मदत आणि पुनर्वसन विभागाने विविध आपत्ती प्रतिसाद दल जसे कि भारतीय सैन्य,एनडीआरएफ, एसडीआरएफ, डीडीएमए आणि अग्निशमन व सार्वजनिक आरोग्य विभाग यांसारख्या महत्त्वाच्या भागीदारांना प्रभावी आणि अद्यायावत आपत्ती प्रतिसाद सामग्री/साधने/यंत्रे उपलब्ध करून दिले आहेत. यामुळे आपत्ती व्यवस्थापनासाठी संबंधित यंत्रणांची प्रतिसाद क्षमता बळकट होईल. या संदर्भातील काही महत्त्वपूर्ण उपक्रम पुढीलप्रमाणे आहेत –

1. नागपूर जिल्ह्यातील कोलार नदीवर “वॉटर पूल” प्रशिक्षण सुविधा उभारणीसाठी सहाय्य (एनडीआरएफ)
2. राज्यातील आपत्ती-प्रवण गावांसाठी “आपत्ती प्रतिसाद साधनसंच (किट)” (ग्रामीण विकास विभाग)
3. शोध व बचाव सामग्री/साधने/यंत्रे (भारतीय सैन्य)
4. लाइफ डिटेक्शन सिस्टम, पीडित स्थाननिर्धारण चित्रक (कॅमेरा) आणि अन्य सामग्री/साधने/यंत्रे (एनडीआरएफ)
5. शोध आणि बचाव सामग्री/साधने/यंत्रे (एसडीआरएफ)
6. शोध आणि बचाव सामग्री/साधने/यंत्रे (डीडीएमए)
7. मिनी फायर रेस्क्यू टेंडर, वॉटर मिस्ट मोटरबाइक्स, फायर रेस्क्यू सूट्स आणि अन्य सामग्री/साधने/यंत्रे (शहरी स्थानिक संस्था)
8. तात्पुरती निवारा केंद्रे (सार्वजनिक आरोग्य विभागासाठी)

आपदा मित्र

राष्ट्रीय आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरण (एनडीएमए) ‘आपदा मित्र’ नावाची केंद्रीय क्षेत्र योजना राबवत आहे. ह्या योजनेचा उद्देश भारतातील आपत्तीदृष्ट्या संवेदनशील जिल्ह्यांमध्ये समुदाय स्वयंसेवकांना आपत्ती प्रतिसादासाठी प्रशिक्षण देणे हा आहे. या योजनेअंतर्गत समुदायातील स्वयंसेवकांमध्ये आपत्ती काळात तात्काळ होणाऱ्या परिणामांना प्रतिसाद देण्यासाठी आवश्यक कौशल्ये विकसित केली जातात. ह्यामुळे पूर, अचानक आलेले महापूर, शहरी भागात आलेले पूर आणि इतर आपत्कालीन परिस्थितींमध्ये ते प्राथमिक मदत व बचाव कार्य करू शकतात.

महाराष्ट्रात सुरुवातीला 20 जिल्ह्यांमध्ये ही योजना लागू करण्यात आली आणि तिथे समुदाय स्वयंसेवकांना आपत्तींना तोंड देण्यासाठी प्रथम प्रतिसादकर्ता म्हणून प्रशिक्षण देण्यात आले. सर्व स्वयंसेवकांना परिणामकारक प्रतिसादासाठी आपत्कालीन प्रतिसाद संच (ईआरके) पुरवण्यात आले आहेत.

राज्य सरकारने ‘आपदा मित्र’ योजना व्यापक स्वरूपात उर्वरित 16 जिल्ह्यांमध्येही ती लागू केली आहे.

योजनेची उद्दिष्टे :-

1. प्रशिक्षण घटकांमध्ये राष्ट्रीय स्तरावर सुधारणा घडवणे आणि त्यांचे प्रमाणिकरण करणे
2. राज्ये/केंद्रशासित प्रदेशांशी संलग्न असलेली राष्ट्रीय स्तरावरील माहिती व ज्ञान व्यवस्थापन प्रणाली विकसित करणे
3. संबंधित राज्ये/केंद्रशासित प्रदेशांनी त्यांच्या स्तरावर प्रशिक्षण संस्थांची नोंदणी करणे
4. आपत्ती प्रतिसादात (पूर बचाव आणि मदत) जीवन वाचवण्याची कौशल्ये विकसित करण्यासाठी 6 000 समुदाय स्वयंसेवकांना प्रशिक्षित करणे, त्यांच्याबरोबर समन्वय साधणे आणि सहाय्य पुरवणे, तसेच त्यांना वैयक्तिक संरक्षण साधने व आपत्कालीन प्रतिसाद किट्स प्रदान करणे
5. जिल्ह्यात जिल्हा/तालुका स्तरावर आवश्यक हलकी शोध व बचाव उपकरणे, वैद्यकीय प्राथमिक उपचार किट्स इत्यादींचा समावेश असलेला समुदाय/ गट आपत्कालीन साठा/साठवण (सामुदायिक आपत्कालीन साठा/राखीव) तयार करणे
6. योजनेच्या पुढील टप्प्यात प्रकल्पांतर्गत विकसित करण्यात आलेली प्रशिक्षण आणि शैक्षणिक साधने अधिकाधिक पूरप्रवण जिल्ह्यांमध्ये पोहोचविणे

Aapda Mitra Master List title

नागपूर जिल्ह्यातील आपदा मित्र आणि आपदा सखी यांचा सत्कार

आपदा मित्र 2024 कार्यक्रम 21 फेब्रुवारी 2024 रोजी नागपूर जिल्हा आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरणाच्या वतीने नागपूर येथील देशपांडे सभागृहात आयोजित करण्यात आला. ह्या कार्यक्रमात 2023-24 या वर्षात आपत्ती व्यवस्थापन जनजागृतीसाठी उत्कृष्ट कार्य केलेल्या तसेच शोध व बचाव मोहिमा आणि स्थलांतर प्रक्रियेत जिल्हा प्रशासनाला मदत केलेल्या 6 0 आपदा मित्रांना गौरवण्यात आले. उत्कृष्ट कार्य करणाऱ्या आपदा मित्र आणि आपदा सखी यांना पदके आणि प्रमाणपत्रे प्रदान करून त्यांना भविष्यात अधिक चांगले कार्य करण्यासाठी प्रेरित करण्यात आले.

आपदा मित्र प्रशिक्षण गडचिरोली

आपदा मित्र प्रशिक्षण सिंधुदुर्ग

आपदा मित्र प्रशिक्षण नाशिक

आपदा मित्र प्रशिक्षण रत्नागिरी